Stress
Marktonderzoek toont aan dat 46% van de Belgische bevolking last heeft van stress. De uitlokkingsfactoren en klachten van stress zijn voor iedereen verschillend. Toch heeft stress een aantal algemene kenmerken: je hebt het gevoel dat je de controle verliest, je staat onverwacht voor een nieuwe (beangstigende) situatie en je stelt je eigen kunnen en zelfbeeld in vraag. Stress verlamt je als het ware.
We kennen stress ook onder de vorm van ‘een portie gezonde stress’, dat jou dat extra duwtje in de rug geeft. Maar stress wordt een probleem als we de balans verliezen tussen onze draagkracht en draaglast.
Wat is stress?
Stress is een niet specifieke respons van het lichaam op een veranderende situatie waarbij een natuurlijk overlevingsmechanisme in werking treedt. Je hartslag gaat omhoog, je spieren spannen zich op en je ademhaling versnelt. De adrenaline in je bloed stijgt en je staat klaar om te reageren. Het brengt je lichaam in een staat van paraatheid, waardoor je alerter en meer geconcentreerd bent.
Welke types van stress onderscheiden we?
Stress komt voornamelijk voor in de vorm van:
Acute stress
Acute stress ervaar je bijvoorbeeld bij vliegangst, vlak voor je moet presenteren of bij het afleggen van een examen. Deze stress wordt gekenmerkt door angst voor die ene bepaalde situatie. Deze stress is voornamelijk van korte duur waarbij de emotionele balans snel herstelt en klachten verdwijnen.
Chronische stress
Is een stresssituatie intens, repetitief of latent (bv. het verlies van een dierbare, nachtlawaai, financiële problemen)? Dan kan dit leiden tot een situatie waar je de dingen niet meer gebolwerkt krijgt.
Vaak negeren mensen de eerste symptomen van stress, met het idee dat ze vanzelf zullen verdwijnen. Maar die stresssymptomen zorgen ervoor dat je niet meer voldoende tot rust komt en ontspant zoals het hoort. Je hebt daardoor steeds meer moeite om een stresserende situatie aan te kunnen. Je ziet je draagkracht afnemen.
Bij een aanhoudend onevenwicht raak je mentaal overspannen en lichamelijk uitgeput. Zelfs dagdagelijkse activiteiten worden dan te veel.
Wat zijn oorzaken van stress?
Stress kan het gevolg zijn van een positieve gebeurtenis zoals een familiefeest, de geboorte van een kind of de start van een reis. Negatieve stresssituaties vinden hun oorzaak bij ingrijpende gebeurtenissen (bv. verlies, gezondheidsklachten) maar ook bij repetitieve alledaagse ervaringen (bv. verkeersdrukte) die op je blijven inspelen. Je verliest daardoor ook ’s nachts je slaap en staat nog meer vermoeid op. Zo start een negatieve spiraal: de vicieuze cirkel van stress.
Bij langdurige stress maakt je lichaam het hormoon cortisol aan, dat ervoor zorgt dat je beter met een stresssituatie kan omgaan. Maar houdt de stress aan, dan zal het voortdurend hoge cortisolgehalte nefast zijn voor je gezondheid. Hierbij raken je bijnieren mogelijks uitgeput. De productie van cortisol valt stil en het gehalte ervan in je bloed daalt extreem. Deze situatie geeft dan weer aanleiding tot een burn-out.
Wat zijn typische symptomen bij stress?
Stress wordt gekenmerkt door lichamelijke symptomen, psychische symptomen en gedragsveranderingen:
Lichamelijke symptomen bij stress
Aanhoudende of onverklaarbare vermoeidheid, slechte eetlust, uitputting en psychosomatische klachten zoals: spierpijn, hoofdpijn, rugpijn, maagpijn, darmstoornissen, verminderde weerstand tegen infecties, hartkloppingen…
Psychische symptomen bij stress
Niet meer tot rust kunnen komen, opgejaagd zijn, geïrriteerd zijn, huilbuien, stemmingswisselingen, piekeren, angst, onverschilligheid, onzekerheid, minder zelfvertrouwen en een negatief zelfbeeld…
Gedragsveranderingen bij stress
Slapeloosheid, lusteloos en futloos zijn, vergeetachtigheid, concentratieverlies, besluiteloosheid, minder presteren en meer fouten maken, isolerend gedrag…
Hoe blijf ik stress de baas?
Elke persoon verschilt in zijn weerbaarheid tegen stress. Onze doelstellingen en de beschikbare middelen beïnvloeden onze draagkracht. Maar evengoed je persoonlijkheid, situationele of omgevingsfactoren bepalen je stressbestendigheid op dat moment.
Om beter met stress om te kunnen gaan is het belangrijk om de oorzaak aan te pakken. Daarnaast kan je je levensstijl met kleine maar doeltreffende acties aanpassen [Bekijk ook ‘Advies bij stress’]. Tijdens de moeilijke periode waarbij je beter met stress probeert om te gaan kan je arts of apotheker je helpen. Dit kan door in eerste instantie te zorgen dat je je rust terugvindt en daardoor ook beter slaapt.
Hoe stress te voorkomen?
Grijp tijdig in als je symptomen van stress opmerkt. Hoe langer je met stress rondloopt, hoe moeilijker het is om te herstellen:
- Zet op een rij wat bij jou stress veroorzaakt:
Wat kost je veel energie en wat kan je doen om die bepaalde stressfactor te vermijden?
- Stel grenzen en zeg neen wanneer je teveel hooi op je vork hebt:
Je hebt er niets bij te winnen door jezelf te overspannen.
- Maak voldoende tijd vrij voor zaken die je energie geven zoals hobby’s en vriendschappen:
Bewegen is een goede uitlaatklep voor stress, maar zorg dat je er niet in overdrijft. Ook een gezellige babbel heeft een gunstig effect op je stressbestendigheid.
- Houd je lichaam in goede gezondheid:
Een gezond lichaam verhoogt je draagkracht: voldoende bewegen, gezond eten, voldoende slapen, koffie, alcohol en roken beperken.
Advies bij stress: je kan er iets aan doen!
- Je omgeving is heel belangrijk voor je weerbaarheid:
Zoek steun bij vrienden, familie of zoek professionele hulp. De spreekwoordelijke ‘hand op de schouder’ heeft een groot effect op je stressbestendigheid.
- Probeer je kijk op een situatie/stressfactor te veranderen:
Als je de situatie eens door een andere bril bekijkt, lijkt die misschien op slag minder belangrijk.
- Ga na of je realistisch bent over je eigen verwachtingen:
Stel prioriteiten en blokkeer in je tijdsplanning extra marge voor onverwachte gebeurtenissen. Doe één ding tegelijk en neem er de tijd voor. Haast levert half werk en kost je uiteindelijk meer tijd.
- Spreek erover:
Praat erover met uw naasten, of vraag advies aan uw arts of apotheker.
Veelgestelde vragen over stress
Het is erg druk op het werk en ik loop al een tijdje gespannen rond. Moet ik mij zorgen maken?
In drukke periodes kan je het gevoel van stress ervaren. Dit is een natuurlijke reactie van het lichaam en hoeft niet zorgwekkend te zijn. Maar het is belangrijk te voorkomen dat de stress overblijft, nadat die drukte wegebt. Maak dus, zelfs in die drukke periode, tijd maken voor jezelf. Blijf sporten en durf ‘neen’ te zeggen om de overload aan taken onder controle te houden.
Het wordt me allemaal teveel. Ik voel me niet goed, slaap slecht en heb weinig tot geen energie om aan de dag te beginnen. Wat moet ik doen?
Spreek hierover met je omgeving, maar ook met je arts of apotheker. Zij kunnen je helpen om uit te zoeken wat de oorzaak is van je stress, en ondersteuning bieden.
Breng opnieuw structuur in je dagritme. Plan hierbij ontspannende “me-time” in. Ook een gezonde levensstijl zal je opnieuw energie geven om de dag door te komen.
